Mu?la Dat?a Hac? Bekta? Veli Anadolu K?lt?r Vakf? Forumu

[Cem Yıldırım]

H?z?r Orucu ve Cemi

Anadolu’daki Alevilerde anlatilan rivayetlerde, Hizir Aleyhisselam ve Ilyas Aleyhisselam peygamber mertebesinde iki kardestirler.

Kutsal kitaplarda anlatildigi ?zere; Nuh Aleyhisselam Tanri’ya seslenerek “Yarabbi kullarinin bana ne yaptigini g?r?yor musun bunlara hidayet ver, dogru yolu g?ster. Hidayetten nasipleri yoksa bana sabir ver. Bunlarin i?inde imana gelecek kimse var ise bana bildir.’’ diye yalvardi.

Allah’tan bir vahiy geldi ve : “Bir gemi yap! Imana gelenleri o gemiye al. Tufan kopacak, sana inanmayanlar ve Allaha iman etmeyenler helak olacaklar.’’ dendi. Bir rivayete g?re de kendisine inanmayan Kenan adindaki oglu ve annesi bu gemiye binmediler ve tufanda boguldular. Tufan zamani gemi su ?zerinde bir s?re dolasdikdan sonra bir afat basladi. Firtinaya ve dalgalara tutulan gemideki halk feryat ve figan ederek ’’ Ya Hizir, sen bizi kurtar!’’ diye dua ettiler. ?? g?n ?? gece firtina devam etti. Gemi her taraftan su almaya basladi ve batti batacak derken, bu sirada bir yesil el gelip gemiyi batmaktan kurtardi. Bu olaydan sonra sular sakinlesti, firtina durdu. Iste o zamandan beri insanlar, Dergahi Hakk’a ?? g?n oru? nazir etmisler. B?ylece her yil ?? g?n oru? tutarak Hizir Aleyhisselam’in yardimini dilerler.

Anadolu’daki Alevilerde anlatilan rivayetlerde, Hizir Aleyhisselam ve Ilyas Aleyhisselam peygamber mertebesinde iki kardestirler. Bunlardan Hizir karada IIyas deryada zorda ve darda kalanlarin imdadina kosarlar ve ikisi de ?l?ms?zd?rler.

Abi hayat ?esmesinden su i?tiklerine, abi hayat ?l?ms?zl?k ?esmesinden su i?enlerin yanliz bu iki kutsal kisinin olduguna, hep yasadiklarina, her yerde hazir ve nazir olduklarina inanilir. Onlar y?rekten ask ile ?agiran herkesin imdadina erisirler.

Hizir Aleyhisselam bizim inancimizda ak sakalli, nur y?zl?, boz bir ata binip dagda ve deryada dolasir. Onun i?in halk dilinde(Bozatli Hizir) diye ?agrilir ve hakkinda binlerce hikaye vardir.

Aleviler, Hizir ayinda ?? g?n oru? tutup, Hizir Cemi yapar ve kurban keserler. Bu d?nemde aile ziyaretleri yapilir, oruca niyetlenilir, aksam yemeginden sonra sahura kalkmadan ertesi g?n?n aksamina kadar oru? tutulur. Genellikle mevsim itibariyla kisin Hizir orucu tutuldugundan, insanlar Anadoludaki k???k yerlesim birimlerinde(k?ylerde ve mezralarda ) yan yanadirlar. Sazlar ?alinir, deyisler s?ylenir ve Hizir Aleyhiselam ile ilgili menkibeler anlatilir.

Orucun ???nc? g?n? bugday taneleri sacda kavrularak tastan yapilmis el degirmenlerinde(distar) ?g?t?l?r. Dersim - Tunceli y?resinde bu gelenek halen s?rmektedir. El degirmeninde ?g?t?len bugday unu, irmik gibi olur. Elenerek, tepsi veya temiz bir bez ?zerine toplanir, hi? dokunmadan o gece bekletilir. Gen? kizlar ve oglanlar, hane halki niyet tutar ve uyurlar.

Ertesi sabah irmigin ?zerinde iz olup olmadigina bakilir. Sayet iz varsa Hizir in ugradigina inanilir ve dua edilir. Alevilerin yasadigi ?ogu b?lgede bu kavrulmus ve ?g?t?lm?s bugday irmigine gavut denilir. Bu irmik oru? sonunda pisirilip i?ine tereyagi d?k?lerek t?m komsularla birlikte dua edilerek yenir. Sira ile her evden birka? lokma yenilerek k?ydeki t?m evler dolasilir. Hizir ayinda cem yapan aileler pirini veya rehberini ?agirir, kurbanini keser. Mali durumu iyi olmayanlar kurban kesmeden de cem yapabilir. Alevi k?ylerinde Hizir Cemi olduk?a yaygindir. Asagi yukari her hane Cem yapar.(1980’e kadar kadar b?yleydi. )

Ceme herkes banyosunu yaparak, temiz elbiselerini giyerek katilir. Uzun zaman oturamayacak ve anlatilanlari dinleyemeyecek yastaki k???k ?ocuklar ve hastalar ceme gitmez veya g?t?r?lmez. Kadinlar, ceme giderken s?s ve ziynet esyalari takmazlar. Hakkin huzuruna olduk?a sade ve temiz gidilir.

Anadolu Alevilerinde Bozatli Hizir s?z? olduk?a yaygindir. ‹nsanlar ?ogu yeminlerini ve adaklarini onun adiyla yaparlar. Hizir askina istenen ve Hizir askina verilen seyler makbul ve muteberdir. Isimlerin ?ogu Hizir adiyla anilir (Hizir dagi, Hizir ocagi, Hizir ?esmesi, Hizir g?l?, Hizir yolu).

Bozalti Hizir darda kalan t?m insanlarin yardimcisi ve bek?isi olsun.

Yazar Hasan Kilavuz Dede
Sal?, 05 Eyl?l 2006


_________________
Cem Yıldırım